Αγριαγκινάρα.

Αγριαγκινάρα - Cynara cardunculus L.
Γενικά
Η αγριαγκινάρα είναι ένα C3 πολυετές φυτό που ανήκει στην οικογένεια Compositae. Είναι φυτό ιθαγενές της Μεσογειακής ζώνης αλλά βρίσκεται αυτοφυόμενο επίσης σε πολλές χώρες όπως πχ. στη Βόρεια και Νότια Αμερική, την Αυστραλία και τη Νέα Ζηλανδία. Στη χώρα μας είναι ευρύτατα διαδεδομένο ως πολυετές ζιζάνιο με διάρκεια ζωής από 8 έως 12 χρόνια.
Η αγριαγκινάρα είναι κατάλληλη για χρήση ως λαχανικό (άνθος, φύλλα), ως ζωοτροφή (φύλλα) λόγω του υψηλού συντελεστή πεπτικότητας και της υψηλής θερμιδικής της αξίας, καθώς και ως θεραπευτικό φυτό λόγω της υψηλής περιεκτικότητας σε κυναρίνη, η οποία επιδρά θετικά στην λειτουργία της χολής και του ήπατος. Επίσης, το φυτό χρησιμοποιείται ως καλλωπιστικό, καθώς και για την παραγωγή χαρτοπολτού και φωτοδραστικών ουσιών με μυκητοκτόνες ιδιότητες (στέλεχος), την παρασκευή υλών βαφής και την εξαγωγή ελαίου (σπόροι). Εξαιτίας της υψηλής παραγωγής της σε βιομάζα, η αγριαγκινάρα είναι ένα υποσχόμενο ενεργειακό φυτό για παραγωγή στερεών κυρίως βιοκαυσίμων για ηλεκτρική ενέργεια και θερμότητα. Η καλλιέργειά της μπορεί να αξιοποιήσει φτωχά και ξηρά εδάφη και να προστατεύσει από τη διάβρωση και τη νιτρορύπανση.
Προσαρμοστικότητα
Η αγριαγκινάρα είναι φυτό προσαρμοσμένο στις κλιματικές συνθήκες της Μεσογείου και εκμεταλλεύεται τις συνήθεις βροχοπτώσεις από το φθινόπωρο έως και την άνοιξη. Οι χειμωνιάτικοι παγετοί μπορούν να καταστρέψουν τα φύλλα και τη ροζέτα αλλά ακολουθεί αναβλάστηση με την άνοδο των θερμοκρασιών. Επίσης κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, όταν επικρατεί παρατεταμένη ξηρασία, το φυτό επιβιώνει αποξηραίνοντας το υπέργειο μέρος του. Η καλλιέργεια της αγριαγκινάρας μπορεί να αναπτυχθεί και σε ανεμόπληκτες περιοχές.
Η αγριαγκινάρα παρουσιάζει ευρεία προσαρμοστικότητα σε πληθώρα εδαφικών τύπων, που περιλαμβάνει αμμώδη, αμμοπηλώδη, πετρώδη και αργιλώδη εδάφη. Παρότι αναπτύσσεται σε φτωχά και άγονα εδάφη, τόσο όξινης όσο και αλκαλικής αντίδρασης, αποδίδει καλύτερα σε βαθιά αργιλώδη εδάφη.
Περιγραφή του φυτού – Βιολογικός κύκλος
Το ριζικό σύστημα της αγριαγκινάρας είναι πασσαλώδες και σε πλήρη ανάπτυξη φθάνει έως και τα 2 μ. Το στέλεχος του ώριμου φυτού είναι ευθυτενές, με ύψος μου φθάνει έως και τα 2-2.5 μ, με έμμισχα εναλλασσόμενα φύλλα μήκους έως 75 και πλάτους έως 30 εκατ. Η ταξιανθία του φυτού είναι επάκρια κεφαλή με χαρακτηριστικό κυανέρυθρο-πράσινο χρωματισμό και αποτελείται από μεγάλο αριθμό μπλε ανθέων. Ο καρπός είναι αχαίνιο κωνικού σχήματος.
Νεαρό σπορόφυτο, στάδιο ροζέτας, άνθιση, στάδιο πλήρους ωρίμανσης.
Η βλάστηση κάθε χρόνο ξεκινά, με τις πρώτες φθινοπωρινές βροχές, από υπόγειους οφθαλμούς των ριζών και στη συνέχεια παράγεται η χαρακτηριστική ροζέτα με την οποία και το φυτό διαχειμάζει. Την άνοιξη, το στέλεχος αναπτύσσεται και στην αρχή του καλοκαιριού, εμφανίζεται η ταξιανθία. Κατά την διάρκεια της καλοκαιρινής περιόδου το στέλεχος ξηραίνεται και συγκομίζεται. Εάν δεν συγκομισθεί, οι σπόροι διασπείρονται με φυσικό τρόπο τον Αύγουστο και Σεπτέμβριο. Ο καλλιεργητικός κύκλος της αγριαγκινάρας συνεπώς διαρκεί από τον Οκτώβριο έως τον Ιούνιο- Ιούλιο.

---

Καλλιεργητική τεχνική
Ποικιλίες
Ο περισσότερο διαδεδομένες ποικιλίες-πληθυσμοί της αγριαγκινάρας είναι η Plein Blanc Inerme και η Large Smooth, με στελέχη ύψους 1.2 και 1.8 μ, αντίστοιχα. Επίσης, αρκετά διαδεδομένη είναι η ποικιλία Gigante d'Ingegnoli που χαρακτηρίζεται από λεπτά και χωρίς αγκάθια στελέχη, καθώς και ανθεκτικότητα στην ξηρασία.
Προετοιμασία αγρού Ακολουθούνται οι ίδιες διαδικασίες με εκείνες των σιτηρών.
Σπορά
Η σπορά της αγριαγκινάρας πραγματοποιείται με πνευματική μηχανή ακριβείας το φθινόπωρο ή την άνοιξη ανάλογα με τις κλιματολογικές συνθήκες που επικρατούν στην περιοχή. Η φθινοπωρινή σπορά γίνεται αμέσως μετά τις βροχοπτώσεις, ώστε να αποφευχθεί η καταστροφή των νεαρών φυτών από τους πρώτους παγετούς, ενώ η ανοιξιάτικη σπορά συνιστάται σε περιοχές που χαρακτηρίζονται από φθινοπωρινούς παγετούς. Η πυκνότητα σποράς εξαρτάται από τη γονιμότητα του εδάφους και το ύψος των βροχοπτώσεων. Σε υποβαθμισμένα εδάφη με μειωμένη βροχόπτωση, οι συνήθεις αποστάσεις σποράς είναι 0.75-1 και 0,35-0,50 μ μεταξύ και επί της γραμμής αντίστοιχα, οπότε εξασφαλίζεται πυκνότητα της τάξης των 1.000-2000 φυτών/στρ. Η απαιτούμενη ποσότητα σπόρου υπολογίζεται σε 0.2 χλγ/στρ. Σε γόνιμα και με επαρκείς βροχοπτώσεις εδάφη, οι αποδόσεις της βιομάζας μεγιστοποιούνται με διπλάσια πυκνότητα σποράς.
Ζιζανιοκτονία
Η καταπολέμηση των ζιζανίων καθίσταται απαραίτητη μόνο κατά το πρώτο έτος εγκατάστασης της καλλιέργειας και πραγματοποιείται με ένα ή δύο σκαλίσματα. Δεδομένης της φύσης της αγριαγκινάρας που καθιστά την ίδια ισχυρό ζιζάνιο- εισβολέα, η εφαρμογή ζιζανιοκτονίας δεν αποτελεί απαραίτητη πρακτική κατά τα επόμενα χρόνια.
Λίπανση - Άρδευση
Από δεδομένα στην Ισπανία, σε φτωχά εδάφη απαιτείται ως βασική λίπανση 10, 18 και 25 μονάδες αζώτου, φωσφόρου και καλίου αντίστοιχα. Τα επόμενα χρόνια συνιστάται λίπανση για αναπλήρωση των απορροφώμενων από το έδαφος θρεπτικών στοιχείων (τουλάχιστον 10, 2 και 12 χλγ/στρ αζώτου, φωσφόρου και καλίου, αντίστοιχα). Άρδευση απαιτείται κατά τον πρώτο χρόνο εγκατάστασης της καλλιέργειας, και ιδιαίτερα εάν η σπορά γίνεται την άνοιξη, ενώ τα επόμενα χρόνια η καλλιέργεια μπορεί να συνεχίσει ως ξηρική εάν οι βροχοπτώσεις φθάνουν τα 400 χιλ. Παρότι οι απαιτήσεις της καλλιέργειας αγριαγκινάρας για μια σχετικά ικανοποιητική απόδοση είναι μικρές, η εφαρμογή άρδευσης και λίπανσης κατά την διάρκεια της καλλιεργητικής περιόδου ευνοούν τις υψηλές αποδόσεις.
Φυτοπροστασία
Από την μέχρι τώρα πειραματική αλλά και εμπορική καλλιέργεια της αγριαγκινάρας, δεν έχουν προκύψει ενδείξεις σημαντικών προσβολών από παθογόνα που θα απαιτούσαν δράσεις φυτοπροστασίας. Όμως στη διεθνή βιβλιογραφία αναφέρονται αρκετές εντομολογικές προσβολές.
Συγκομιδή - αποθήκευση
Η συγκομιδή της αγριαγκινάρας, όταν αυτή προορίζεται για την παραγωγή βιοκαυσίμων, γίνεται από τον Ιούλιο έως τον Σεπτέμβριο, όταν το φυτό έχει ήδη ξηραθεί (περιεκτικότητα υγρασίας περί το 15%) αλλά οι σπόροι δεν έχουν "τινάξει". Για τον τρόπο συγκομιδής και αποθήκευσης ισχύουν όσα έχουν αναφερθεί για τον μίσχανθο.
Συγκομιδή αγριαγκινάρας, μπάλα και συσσωματώματα βιομάζας.
Απoδόσεις – Ενεργειακές δυνατότητες
Με βάση μακροχρόνιο πειραματισμό στη χώρα μας, η παραγόμενη ξηρή βιομάζα μπορεί να φθάσει τους 1.3-1.6 τον/στρ σε ξηρικές συνθήκες και τους 2.6 τον/στρ με δύο έως τρεις αρδεύσεις τον Απρίλιο-Μάιο. Η βιομάζα αυτή αξιοποιείται για ενεργειακούς σκοπούς με την παραγωγή στερεών βιοκαυσίμων υπό τη μορφή συμπυκνωμάτων. Αυτές μπορεί να χρησιμοποιηθούν σε βιομηχανικό ή οικιακό επίπεδο για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και θερμότητας.
Παράλληλα με τη βιομάζα, παράγεται ποσότητα σπόρου περί τα 150-300 χλγ/στρ από όπου εξάγονται με πίεση 35-75 χλγ λαδιού που περιέχει κυρίως λινολενικό (60%), ελαϊκό (26%) και παλμιτικό (12%) οξύ. Το λάδι αυτό έχει το κατάλληλο ποιοτικό προφίλ ώστε να χρησιμοποιηθεί για την παραγωγή βιοντίζελ.
Η θερμιδική αξία της βιομάζας της αγριαγκινάρας, συμπεριλαμβανομένου του σπόρου, είναι υψηλή (19-20 MJ/χλγ). Ως στερεό καύσιμο, το ενεργειακό της ισοζύγιο είναι μεγάλο (7-30) σε σχέση με άλλα φυτά βιομάζας και η μείωση των ΑΕΘ μεγαλύτερη από 80 %.